|
|
|
|
ÖNSÖZ
Ülkemizde son yıllarda yapılan bütün çalışmalarda Türk
ekonomisinin uluslararası rekabet gücünün artırılması ve başta
Gümrük Birliği olmak üzere Avrupa Birliği ile bütünleşme süreci
hedeflenmiştir. 1990’lı yıllarda yaşanan hızlı küreselleşme süreci, giderek
artan teknolojik yenilikler ve uluslararası pazarlardan pay kapma yarışları,
ülkelerin insan kaynaklarını geliştirmeye yönelmesine neden olmuştur.
Çalışanların iş değiştirme ve iş bulma yeteneğiyle doğrudan ilgili olarak
işgücü hareketliliğinin artırılması, işgücü piyasasının şeffaflaştırılması ve
verimliliğin artırılması istihdamla ilgili her türlü girişimde öne çıkmaktadır. Çalışma yaşamının
istediği ve ihtiyaç duyduğu insanların
niteliklerinin tanımlanmasında, iş yaşamınca geliştirilen ve benimsenen
meslek standardları büyük önem taşımaktadır. Bu standardlara uygun insan
yetiştirilmesi ve istihdamı ise ancak
meslek standardları hazırlandıktan sonra gerçekleştirilebilecektir.
Ülkemizde meslek standardları ve
belgelendirmeye ilişkin en geniş kapsamlı
girişim, “İstihdam ve Eğitim
Projesi” kapsamında, Devlet, işçi ve işveren kesimini temsil eden kuruluşların oluşturduğu Meslek
Standardları Komisyonu (MSK) tarafından yürütülmektedir. Bu komisyonda: Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), İş ve İşçi Bulma Kurumu (İİBK), Devlet
Planlama Teşkilatı (DPT), Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu
(TESK), Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliği (TOBB), Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu
(TÜRK-İŞ) ile gözlemci üye olarak
Mesleki Eğitim ve Küçük Sanayi Destekleme Vakfı (MEKSA) temsilcileri
bulunmaktadır. Teknik çalışmalar MSK’nun kararları doğrultusunda, uygulama
birimi olan Araştırma ve Teknik
Hizmetler Birimi (ATHB) tarafından,
Almanya’da faaliyet gösteren Federal
Mesleki Eğitim Kurumu (BIBB)’nun
teknik yardımları ile
yürütülmektedir.
Elinizdeki bu standard, ülkemizde istihdam ve eğitim arasında sağlam
köprüler kurmak, istihdamı geliştirmek
amacıyla oluşturulan “İstihdam ve
Eğitim Projesi”nin sekiz bölümünden biri
olan Meslek Standardları ve
Belgelendirme Sistemi bölümü
çalışmaları çerçevesinde hazırlanmıştır. Sözkonusu standard, Garsonluk meslek dalında 3. seviyede çalışan bir kişinin yapması gereken görev ve işlemler
ile sahip olması gereken genel bilgi ve becerileri göstermektedir. Bu alanda
bizzat faaliyet gösteren kişilerden
oluşan bir çalışma grubu tarafından, üç gün süren teknik
çalışma sonunda oluşturulmuştur.
Sözkonusu grubu oluşturan kişiler, ülkemizde faaliyet gösteren değişik
büyüklükteki (küçük-orta-büyük) işletmelerden MSK/ATHB kanalıyla davet edilerek
bir araya getirilmiştir. Bu standard
daha sonra MSK tarafından önerilen ilgili kuruluşlara gönderilmiş ve görüşleri
alınmıştır. Meslek Standardları ve
Belgelendirme çalışmalarımıza teknik elemanlarını göndermek suretiyle destek
veren işletmelere ve değerli bilgilerini bizlerle paylaşan ve elinizdeki bu standardı hazırlamamıza yardım
eden; Sayın Arif KINIK (Hotel Ilprimo-Marmaris), Sayın Ali SANAL (Beach Club-Marmaris), Sayın Bülent YELTEKİN (Grand Brothers
Bar Motel-Marmaris), Sayın Özgür
GÖKPINAR (Otel Mavi, Angel Rest Bar-Marmaris), Sayın Evrentürk ÖZTÜRK (Adalı 6-Marmaris), Sayın Tuncer İKİKARDAŞLAR (Bevery Hill-Marmaris), Sayın Nihat ÖZÇİFTÇİ (Balıkçılar
Otel-Konya), Sayın İlker KARADEMİR (Sheraton
Otel-Ankara), ve ayrıca, hazırlanan meslek standardına değerli görüşleri
ile katkıda bulunan başta MSK üyesi kuruluşlar ve alt teşkilatları olmak üzere,
ilgili tüm kuruluşlara teşekkür ediyoruz.
Meslek Standardı geliştirme çalışmalarımızı daha sonra sınav ve belgelendirme sistemi
oluşturma faaliyetleri izleyecektir. Ülkemizde istihdamın geliştirilmesine
önemli katkılar yapacağına inandığımız bu çalışmanın, bu yolda yapılacak başka
çalışmalara ışık tutmasını, yeni
girişimlere vesile olmasını diliyoruz.
Meslek
Standardları Komisyonu Başkanı
|
İÇİNDEKİLER
I. Meslek StandardıII. Unvan ve TanımıIV. Genel Olarak Kullanılan Araç, Gereç ve EkipmanlarV. Genel Bilgi ve BecerilerVI. Genel Tutum ve Davranışlar
VII. Uluslararası Standard Meslek Sınıflandırma Sistemi (ISCO-88)
ile Karşılaştırma
VIII. Avrupa Birliği’nce Ortak Kabul Gören Meslek Profilleri
ile Karşılaştırma
IX. Mesleğin Bugünkü Durumu ve Gelecekteki Eğilimler
IX.I. Türk İşgücü Piyasasında
IX.II. Avrupa Birliği’nde
X. MSK Yeterlilik Belgesi Nasıl Alınır? |
Telif hakkı, Meslek Standardları Komisyonu (MSK)’na
aittir. Bütün hakları saklıdır. Ankara, Türkiye 1998.
I. MESLEK
STANDARDI
F Meslek
Standardı Nedir?
Meslek
Standardı, bir mesleğin gereklerinin kabul edilebilir standardlarda yerine
getirilebilmesi için ihtiyaç duyulan asgari bilgi, beceri, tutum ve
davranışları gösteren normlardır. Meslek
standardları ayrıca, başta çalışanlar, eğitimciler ve işverenler olmak üzere,
ilgili bütün kesimlere, bir mesleğin başarı ile yürütülebilmesi için gerekli
olan nitelikler ve o meslekte yeterlilik belgesi alabilmek için yapılacak
sınavlarda aranacak ölçme ve değerlendirme kriterleri hakkında fikir
vermektedir.
Bir Meslek Standardı genel olarak aşağıdaki hususları
içermektedir:
·
standardın hazırlandığı seviye için yaygın olarak
kullanılan mesleki unvan ve tanım,
·
bir mesleğin gereklerini uygun olarak yerine
getirmek için kişinin yapması gereken
görev ve işlemler,
·
genel olarak kullanılan araç-gereç ve ekipmanlar,
·
bir mesleğin gereklerini uygun şekilde yerine
getirebilmek için kişinin sahip olması gereken genel bilgi ve beceriler
ile tutum ve davranışlar,
·
mesleğin uzmanlık dalları ile birlikte mevcut
durumu ve gelecekte göstereceği eğilimler.
F Meslek Standardına Neden İhtiyaç Duyuluyor?
Meslek Standardı
hazırlanmasının başlıca amaçları:
·
işgücü piyasasında, belirli bir meslekte istihdam
edilebilmek için işgücünde aranan mesleki yeterlilikleri ortaya koymak,
·
işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu mesleki
yeterlilikleri ortaya koyarak, eğitim programcılarına müfredat hazırlamada yardımcı olmak,
·
kişilerin, sözkonusu mesleki yeterliliklerle
donatılmasına yönelik olarak sunulan mesleki eğitim, meslek değiştirme, mesleki
ilerleme vb. eğitim hizmetlerine destek vermek,
·
eğitim ile işyaşamı arasında sağlam köprüler
kurularak, işyaşamının eğitime ilgi, katılım ve katkısını artırmak,
·
iş değiştirme ve işe yerleştirme faaliyetlerine
yardımcı olmak,
·
Türk ekonomisinin uluslararası rekabet gücünün,
nitelikli işgücü ile desteklenmesine yardımcı olmak,
·
uluslararası normlara uygun, saygın ve güvenilir
bir sınav ve belgelendirme sisteminin kurulmasına yardımcı olmak,
·
bütün kesimlerce kabul gören mesleki yeterlilik
belgelerine sahip işgücünün sayı ve oranını artırmak,
·
mesleki yeterlilik belgelerine sahip işgücü
istihdamının yaygınlaştırılmasıyla tüketiciye daha kaliteli mal ve hizmet
sunulmasına destek vermek,
·
mesleki yeterlilik belgesi sahibi nitelikli işgücü
hareketliliğini artırmak, ve
· uzun
vadede işsizliğin azaltılmasına ve istihdamın geliştirilmesine katkıda
bulunmaktır.
F Meslek
Standardı Nasıl Hazırlanıyor ?
Meslek Standardları, MSK’nun uygulama birimi olan ATHB
(Araştırma ve Teknik Hizmetler Birimi) tarafından çalışma yaşamını temsil eden
çeşitli büyüklükteki (küçük, orta, büyük) işyerlerinden gelen ve bizzat alanda
çalışan meslek uzmanları ile sıkı bir işbirliği içinde hazırlanmaktadır.
Hazırlanan meslek standardı daha sonra, MSK tarafından önerilen ilgili
kuruluşlara gönderilmekte ve görüşleri alınmaktadır. MSK tarafından onaylandıktan sonra ise ilgili
tüm tarafların kullanımına sunulmaktadır.
Meslek Standardları hazırlanırken, bir yandan Türk işgücü piyasasının ve
ekonomisinin gereklilikleri yansıtılmaya çalışılmakta, öte yandan uluslararası
gelişmelerin de gözden uzak tutulmamasına çaba gösterilmektedir. Standard
hazırlama çalışmalarında, gerek ülke içi gerekse uluslararası alanda yapılmış
çalışmalardan, kaydedilmiş gelişmelerden yararlanılmaktadır. Elinizdeki
standardın VII’nci ve VIII’nci bölümlerinde uluslararası meslek sistemleri ile karşılaştırma yapılmıştır.
F
Meslek
Standardları genel olarak üç ayrı seviye
(1, 2, 3) gözönüne
alınarak hazırlanmaktadır
Seviye 1: Bu seviyede çalışan kişi,
mesleğin gerektirdiği rutin ve basit
görev ve işlemleri yapabilir.
Seviye 2: Bu seviyede çalışan kişi, geniş
veya dar bir meslek alanında, o mesleğin gerektirdiği bir kısmı rutin olmayan
ve kompleks nitelikli görev ve işlemleri yapabilir. Bu görev ve işlemleri yerine getirirken
bireysel sorumluluk alabilir ya da başkaları ile işbirliği içinde çalışabilir.
Seviye 3: Bu seviyede çalışan kişi, geniş
veya dar bir meslek alanında, o mesleğin gerektirdiği çoğunlukla rutin olmayan
ve kompleks nitelikli görev ve işlemleri değişik koşullarda yapabilir. Bu görev ve işlemleri yerine getirirken
önemli ölçüde sorumluluk alabilir ve kendi başına karar verebilir. Çoğunlukla
yanında çalışanları yönlendirir ve denetler.
II. UNVAN
VE TANIMI
Garson, işletmenin genel çalışma prensipleri
doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma
düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gerekliliklerine uygun olarak,
aşağıdaki görev ve işlemleri yerine getirir.
|
GÖREVLER
|
İŞLEMLER
|
||
|
Kişisel Hazırlık Yapmak
|
A01
|
Vücut temizliği yapmak
|
|
|
|
|
A02
|
Çalışma kıyafetlerini giymek
|
|
|
|
A03
|
Üzerinde bulunması gereken araç ve gereçleri sağlamak
|
|
B
|
İş Organizasyonu Yapmak
|
B01
|
İşçi sağlığı ve iş güvenliği için gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak
|
|
|
|
B02
|
Çalışma alanının temizliğini sağlamak
|
|
|
|
B03
|
Eksik servis malzemelerini temin etmek
|
|
|
|
B04
|
Salonun teknik donanımlarının kontrolünü yapmak
|
|
|
|
B05
|
Yanında çalışanlara görev dağılımı yapmak
|
|
|
|
B06
|
Ziyafet, büfe, konferans, kokteyl düzenlemelerini hazırlamak
|
|
C
|
Servis İçin Hazırlık Yapmak
|
C01
|
Yanında çalışanlara konuk listesi, menü vb. hakkında bilgi vermek
|
|
|
|
C02
|
Rezervasyonları kontrol etmek
|
|
|
|
C03
|
Sandalye ve masaları yerleştirmek
|
|
|
|
C04
|
Servis takımlarını silmek
|
|
|
|
C05
|
Peçete katlamak
|
|
|
|
C06
|
Menaj takımlarını masaya yerleştirmek
|
|
|
|
C07
|
Servis takımlarını masaya yerleştirmek
|
|
|
|
C08
|
Menü kontrolü yapmak
|
|
|
|
C09
|
Servantları hazırlamak
|
|
|
|
C10
|
Salonun son kontrolünü yapmak
|
|
D
|
Yiyecek ve İçecek Siparişi Almak
|
D01
|
Menü kartı sunmak ve tavsiyelerde bulunmak
|
|
|
|
D02
|
Yiyecek ve içecek siparişlerini tespit
ve kayıt etmek
|
|
|
|
D03
|
Siparişleri bar, mutfak ve kasaya bildirmek
|
|
E
|
İçecek Hazırlamak ve Servis Yapmak *
|
E01
|
Kırmızı şarap servisi yapmak
|
|
|
|
E02
|
Köpüklü şarap ve şampanya servisi yapmak
|
|
|
|
E03
|
Beyaz ve roze şarap servisi yapmak
|
|
|
|
E04
|
Alkollü ve alkolsüz içeceklerin servisini yapmak
|
|
|
|
E05
|
Sıcak içeceklerin servisini yapmak
|
|
F
|
Konuğa Servis Yapmak
|
F01
|
Ekmek ve tereyağı servisi yapmak
|
|
|
|
F02
|
Salon - mutfak - bar arasındaki kontrolü sağlamak
|
|
|
|
F03
|
Yiyeceklerin servisini yapmak
|
|
|
|
F04
|
Servis sırasında eksilen yiyecek ve içecekleri tamamlamak
|
|
|
|
F05
|
Eksilen menajları tamamlamak
|
|
|
|
F06
|
Boşları toplamak
|
|
|
|
F07
|
Küllükleri değiştirmek
|
|
|
|
F08
|
Konuğun diğer isteklerini tespit etmek
|
|
|
|
F09
|
Masa temizliği yapmak
|
|
|
|
F10
|
Kullanılan malzemeleri servanta yerleştirmek
|
|
G
|
Özel Servis Teknikleri Kullanarak Yiyecek
Servisi Yapmak
|
G01
|
Av - kümes ürünlerinin servisini yapmak
|
|
|
|
G02
|
Flambe yapmak
|
|
|
|
G03
|
Geridon servisi yapmak
|
|
|
|
G04
|
Deniz ürünleri servisi yapmak
|
|
|
|
G05
|
Tranş yapmak
|
|
|
|
G06
|
Maşa servisi yapmak
|
|
|
|
G07
|
Fondü yapmak
|
|
|
|
G08
|
Özürlü ve yaşlılara özel servis yapmak
|
|
H
|
Konuk Hesabını Tahsil Etmek
|
H01
|
Siparişleri adisyona kayıt etmek
|
|
|
|
H02
|
İlave siparişleri adisyona eklemek
|
|
|
|
H03
|
Hesabı kontrol etmek ve konuğa sunmak
|
|
|
|
H04
|
Kredi kartı, nakit, çek vb. yöntemlerle hesabı kapatmak
|
|
|
|
H05
|
Yazarkasa fişi veya fatura düzenlemek
|
|
I
|
Konuklar ile İletişimi Sağlamak
|
I01
|
Telefonda veya yüz yüze rezervasyon almak
|
|
|
|
I02
|
Konukları karşılamak ve masaya yerleştirmek
|
|
|
|
I03
|
Konuk istekleriyle ilgilenmek
|
|
|
|
I04
|
Konuk şikayetleriyle ilgilenmek
|
|
|
|
I05
|
Konukları uğurlamak
|
|
J
|
Mesleki Gelişime İlişkin Faaliyetleri Yürütmek
|
J01
|
Yanında çalışanlara eğitim vermek
|
|
|
|
J02
|
Meslekle ilgili toplantı, seminer vb. faaliyetlere katılmak
|
|
|
|
J03
|
Meslekle ilgili yayınları, teknolojik gelişmeleri izlemek
|
|
|
|
J04
|
Meslekle ilgili hizmet içi eğitim, işbaşı eğitim vb. faaliyetlere
katılmak
|
|
|
|
|
|
Aşağıda 4. 5. ve 6.
bölümlerde yer alan listeler mesleğin geneli ile ilgili olup, mesleğin
daha iyi anlaşılması için standarda dahil edilmiştir. Sözkonusu listeler alfabetik olarak
hazırlanmış olup, bir işyerinden
diğerine değişebilmektedir.
IV.
GENEL OLARAK KULLANILAN ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMANLAR
2. Bardak
çeşitleri
3. Bıçak
çeşitleri
4. Çatal
çeşitleri
5. Çay -
kahve makinesi
6. Ekmek
sepeti
7. Fincan
çeşitleri
8. İstakoz
pensi
9. Kalem,
bloknot, sümen
10. Kaşık
çeşitleri
11. Kültablası
12. Kürdanlık
13. Masa
fırçası
14. Masa
mandalı
15. Masa
örtüleri
16. Masa,
sandalye
17. Maşa
çeşitleri
18. Menü,
rezerve kartları
19. Multon
20. Peçete
çeşitleri
21. Potlar,
karaflar
22. Rezervasyon
defteri
23. Servantlar
24. Servis
arabaları
25. Sirkelik,
sosluk
26. Skirt’ler,
kapak (masa)
27. Sos
kepçesi
28. Sürahiler
29. Şarap
kovası
30. Şarap
sepeti
31. Tabak
çeşitleri
32. Tavuk
makası
33. Tepsi
çeşitleri
34. Tirbişon
35. Tuzluk,
biberlik, sütlük
36. Vazo,
şamdan, kibrit
37. Yumurtalık,
reçellik
V. GENEL BİLGİ
VE BECERİLER
2.
Araç, gereç ve ekipman bilgisi
3.
Bar bilgisi
4.
Ekip içinde çalışma yeteneği
5.
Fransız servisi bilgisi
6.
Güncel olayları takip etmek
7.
Hijyen bilgisi
8.
İkna yeteneği
9.
İletişim yeteneği
10. İlkyardım
bilgisi
11. İnsan
psikolojisi bilgisi
12. İşçi
sağlığı ve iş güvenliği önlemleri bilgisi
13. Malzeme
bilgisi
14. Mesleki
teknolojik gelişmelere ilişkin bilgi
15. Mesleki
terim bilgisi
16. Mutfak
bilgisi
17. Müzik
bilgisi
18. Öğrenme
yeteneği
19. Öğretme
yeteneği
20. Protokol
servisi bilgisi
21. Rus
servisi bilgisi
22. Satış
bilgisi
23. Şarap
bilgisi
24. Temel
matematik bilgisi
25. Turizm
ve yöreye ait bilgilere sahip olmak
26. Yabancı
dil bilgisi*
27. Yabancı
kültürleri bilmek
VI. GENEL TUTUM VE
DAVRANIŞLAR (1)
2.
Çevre korumaya karşı duyarlı olmak
3.
Dikkatli olmak
4.
Dürüst olmak
5.
Esnek olmak
6.
Esprili olmak
7.
Etkili ve güzel konuşmak
8.
Güleryüzlü olmak
9.
İnsan ilişkilerine özen göstermek
10. İş
disiplinine sahip olmak
11. İş
güvenliğine dikkat etmek
12. İşyeri
çalışma prensiplerine uymak
13. İşyerine
ait araç, gereç ve ekipmanların kullanımına özen göstermek
14. Kaliteye
dikkat etmek
15. Kibar
olmak
16. Meslek
ahlakına sahip olmak
17. Planlı
ve organize olmak
18. Sabırlı
olmak
19. Sır
saklamak
20. Sorumluluk
sahibi olmak
21. Temiz
ve bakımlı olmak
22. Titiz
olmak
23. Yeniliklere
açık olmak
24. Zamanı
iyi kullanmak
VII. ULUSLARARASI
STANDARD MESLEK SINIFLANDIRMA SİSTEMİ
(ISCO-88)
İLE KARŞILAŞTIRMA
Elinizdeki "Garson Meslek Standardı"
ISCO-88 sınıflandırma sisteminde "Garsonlar ve Barmenler" ünite
grubunda (Ana Grup 5, Alt-Ana Grup 51, Alt Grup 512 ve Ünite Grubu 5213) yer
almaktadır.
VIII. AVRUPA
BİRLİĞİ’NCE ORTAK KABUL GÖREN
MESLEK
PROFİLLERİ İLE KARŞILAŞTIRMA
Avrupa Birliği’nce ortak kabul gören
meslek profilleri, kısa adı CEDEFOP olan Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme
Merkezi tarafından hazırlanmaktadır.
Elinizdeki
"Garson Meslek Standardı",
Avrupa Birliği’nin 3.07.1989 Tarihli, ve C 166/34 Sayılı Resmi Gazetesi’nde yayımlanan
"Garson" meslek profiline karşılık gelmektedir.
Avrupa
Birliği’nde garsonluk, barmenlik ve şarap garsonluğu farklı meslekler olarak
tanımlanmıştır. Ülkemizde içecek hazırlama görevi barmenin görevi olmasına
rağmen, özellikle küçük ölçekli işletmelerde garson birtakım temel içecekleri
hazırlayabilmektedir. Ayrıca, Türkiye’de şarap garsonluğu ayrı bir meslek
olarak görülmemekte ve garsonun görev kapsamında yer almaktadır.
IX. MESLEĞİN
BUGÜNKÜ DURUMU VE GELECEKTEKİ EĞİLİMLER
İşletmelerde daha önceki yıllara
oranla, mesleki eğitim almış çalışan
sayısında artış gözlenmektedir. İşin özelliği nedeniyle çalışma süresi çok uzun
olmakta, bazı durumlarda günlük çalışma süresi 18 saate çıkabilmektedir. Sosyal
güvenlik sisteminin etkin olarak uygulanamaması sebebiyle, fazla mesai,
haftalık izin ve turistik yörelerde çalışan garsonların sezon sonunda işsiz kalma sorunları
çözümlenememektedir.
Garsonluk
mesleğinin emek yoğun bir meslek olması teknolojik değişimlerden kısmen
etkilenmesine yol açmaktadır. Örneğin;
bilgisayarlar adisyon, stok ve hesap işlemlerinde kullanılabilmektedir. Konuğa servis yapmak ana görevi teknolojiden
etkilenmemekte ve davranışsal beceriler öne çıkmaktadır. Ancak, servis tekniklerindeki değişmeler ve
hedef seçilen servisin niteliğine göre (açık büfe, self servis vb.) mesleğin
içeriği değişime uğrayabilmektedir.
Bu
meslekte çalışanlardan mesleğin gerektirdiği bilgi ve becerilerin yanısıra, dış
görünüş, temizlik ve insan ilişkilerine özen göstermeleri de beklenmektedir.
Ayrıca, özellikle büyük otellerde ve lüks restoranlarda çalışan garsonların
konuşma düzeyinde yabancı dil bilmeleri ve değişik servis teknikleri (Fransız,
Rus servisi vb.) uygulamaları gerekmektedir.
Hizmet sektörünün giderek önem kazanmasıyla
birlikte, konaklama, eğlence, restaurant benzeri hizmetlerin hızla yayılacağı
ve dolayısıyla bu meslekte istihdam olanaklarının artacağı beklenmektedir.
IX.II. Avrupa
Birliği’nde
Bu
bölümde garsonluk mesleğinin yer aldığı sektördeki genel eğilimler, çalışan
işgücünün istihdam durumu, değişen mesleki vasıflar, teknoloji ve organizasyona
ilişkin yenilikler ile müşteri talepleri açılarından ele alınmaktadır.
Türk işgücü piyasasındaki durumun
anlatıldığı yukarıdaki bölümden farklı olarak bu bölümde, meslekten ziyade
sektörle ilgili genel nitelikteki bilgilere yer verilmiştir. CEDEFOP
kaynaklarından(*) yararlanılarak özetlenilen bu bilgiler Avrupa Birliği’ne üye
ülkeler bazında farklılıklar gösterebilmektedir.
a. Konaklama
Diğer sektörlerden farklı olarak
konaklama, yiyecek ve içecek sektörlerinde personelin sahip olması gereken
vasıflarda önemli bir artış beklenmemektedir. Bununla birlikte geçici,
yarı-zamanlı, mevsimlik ve vardiyalı işlerde artış söz konusudur. Özellikle
öğrenci işçiler için sosyal sigorta katkısı gerekmediğinden, istihdam
edilenlerin sayıca önemli bir bölümünü öğrenci işçiler oluşturmaktadır. Bu
durum tam zamanlı çalışanlar için önemli bir dezavantajdır. Diğer sektörler ile
kıyaslandığında bu sektör ücret, maaş ve iş güvenliği açısından yeterince cazip
görülmemektedir.
Otelcilik alanında konferans, ticaret
fuarları ve sergilerin sayısı giderek artmakta ve özel konferans otelleri önem
kazanmaktadır. Otellerin kalite seviyesindeki artışla birlikte küçük ve tek
yıldızlı otellerin sayısı azalmaktadır.
Otellerin sunduğu hizmetlerin
çeşitliliğinin giderek artması ve müşterilere sunulan geleneksel hizmetlere ek
olarak, öncelikle konferans, fuar ve sergilerin artmasıyla birlikte, ticaret ve
organizasyona ilişkin hizmetler önem kazanmaktadır. Bu da çalışan personelin
vasıflarında birtakım değişiklikleri gerekli kılmaktadır. Mutfak kalite
standardlarının yükselmesi, genelde basit nitelikli işlerden sorumlu olan
mutfak ve oda temizlik personelinin sahip olması gereken yeterliliklerin
artmasına sebep olmuştur. Müşterilerle ilişkiler ve diğer çalışanları koordine
etme yetkisine sahip olan kişilerin kendilerinden beklenen hizmetleri
verebilecek bilgi ve beceriye sahip olmaları gerekmektedir.
Bu alanda mevsimlere ve turizm
sezonlarına göre ihtiyaç duyulan vasıfsız işçi sayısı değişmektedir. Bu,
alandaki mevsimlik iş potansiyelinin fazlalığını da açıklamaktadır. Aile
işletmelerinin ve küçük otellerin sayılarındaki azalma sebebiyle otelcilikte
sürekli istihdam ancak uzmanlaşmış işgücü ile mümkün olabilecektir. Yazlık
evler ve yemek hizmetlerinin müşterinin kendisi tarafından yerine getirildiği
konaklama işletmelerinin önem kazanmasıyla birlikte aile işletmelerinin sayısı
giderek azalmaktadır. Büyük oteller ve tatil köylerinde çalışan personelin
yabancı dil bilmesi istenmektedir.
Turizm sektörü büyüyen bir sektör
olmasına karşın bu sektörde rekabet yüksektir. Bu nedenle işletmeler vasıflı
personel için yeterli eğitim hizmeti verememektedirler. Örneğin önbüroda
çalışan elemanlara verilen teknik eğitim giderek yetersiz hale gelmekte,
kavramsal, planlama ve organizasyon gibi yönetim becerilerine sahip olmaları
beklenmektedir. Bu, turizm sektöründe çalışmak isteyenlerin daha yüksek bir
eğitim düzeyinde olması ihtiyacını doğurmaktadır. Turizm sektöründe çalışmak
isteyen bir kişinin dil becerisi yanısıra, bölgenin kültürel, coğrafi ve
arkeolojik özellikleri hakkında bilgi sahibi olması da gerekmektedir.
b. Yiyecek Hazırlama ve Servisi
Turizm endüstrisinin büyümesi,
dışarıda yemek yeme alışkanlığının yaygınlaşması restoran ve kafe sayısında
artışa yol açmıştır. Restoran ve yiyecek hizmetleri sektöründe talep konusunda
üye ülkelerde farklılıklar vardır. Her ne kadar fast-food restoranları ve pizza
işletmesi zincirlerinde genel olarak hızlı bir genişleme söz konu olsa da,
tüketici davranışları ülkelere göre farklılık göstermektedir.
Özel harcamalar için ayrılan gelirin
azalması ve sektörün bir dereceye kadar doymuş olması, tüketici
harcamalarındaki artışın durmasını, dolayısıyla bu sektörde büyümenin azalması
tehlikesini de beraberinde getirmektedir. Bununla birlikte değişen tüketici
davranışları restoran ve yiyecek hizmetleri (catering) sektörü için yeni
fırsatların ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Sağlık konularında bilinçlenme,
çevre dostu ürünlerin kullanılması, insanların yaşam tarzları ve yeme
alışkanlıklarının giderek benzerlik kazanmasına yol açmaktadır. Bölgesel mutfakların
yeniden keşfedildiği yerler, bu eğilime kısmen de olsa bir istisna teşkil
etmektedir.
Restoran zincirleri, self servis ve
fast-food restoranları genellikle asgari vasıflara sahip işgücü
aramaktadır. Ancak, yiyecek hizmetleri
sektöründe önceden hazırlanmış ve pişirilmeye hazır olarak üretilen ürünler
için belli oranda otomasyon söz konusudur ve
bu sebeple alanda vasıflı işgücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Üst düzey ve
birinci sınıf restoranlar genellikle vasıflı ve beceri sahibi mutfak personeli
ve servis elemanı çalıştırmaktadır. Mutfak ve servis hizmetlerinin uluslararası
bir düzeye gelmesinin sonucu olarak bu sektördeki vasıflı işçiler için yüksek
bir işgücü hareketliliği söz konusudur. Nitelikli restoran personelinin,
kişisel eğitimlerini artırmanın bir parçası olarak yabancı ülkelerin
mutfaklarını öğrenme konusundaki eğilimleri de artmıştır. Söz konusu personel,
pratik deneyimlerinin bir kısmını cazip mutfakları olan ülkelerde edinmekte,
kimi zaman ülkelerine dönerek kendi işlerini kurmaktadırlar.
Yemek fabrikalarından restoran vb.
yerlere teslimat, evlere paket yemek servisi vb. faaliyetler son birkaç yılda
artış göstermiştir. Yiyecek hizmetleri alanında seri üretim artmaya devam
etmektedir.
X. MSK
YETERLİLİK BELGESİ NASIL ALINIR?
MSK tarafından onaylanmış
bir MSK Yeterlilik Belgesi almak isteyen adaylar, yetkisi MSK’ca onaylanmış bir
kurumun yapacağı yeterlilik sınavını başarıyla geçmek zorunda olacaktır.
Sınav ve belgelendirme
sistemine ilişkin düzenlemeler önümüzdeki dönemde MSK tarafından
belirlenecektir.
1) Meslek Analiz Çalışması sırasında, alan uzmanları
tarafından genel tutum ve davranışlar sıralanmıştır. Ancak, bu hususlar sınav
ve değerlendirmede esas alınmayacaktır.
2)
Kaynak:
Sellin, Burkart; CEDEFOP, Supplement to the Compendium of occupational profiles
at the skilled blue-and white-collar worker level-situation and trends: supply
and demand for skilled workers-, Berlin 1995
